Aktualności

Przybliżamy sylwetki bohaterów Powstania Wielkopolskiego

Koleje Wielkopolskie w 105. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego postanowiły wskrzesić pamięć o jego Bohaterach – tych anonimowych, lecz także historycznych oraz przybliżyć ich sylwetki mieszkańcom Wielkopolski.

Wyboru 4 motywów powstańczych dokonaliśmy z 12 płócien wykonanych przez malarza Leona Prauzińskiego, które przetrwały jako pocztówki wydane w specjalnej emisji przez Pocztę Polską w okresie międzywojnia. Prauziński był uczestnikiem Powstania Wielkopolskiego, a później studentem Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Jego prace były odwzorowaniem poszczególnych etapów powstańczych i symbolu wydarzeń przywracania polskiej państwowości na ziemiach Wielkopolski. Po wybuchu II wojny światowej, w listopadzie 1939 r. Prauziński został uwięziony w Forcie 7. w Poznaniu, a w styczniu 1940r. stracony. Głównym dowodem jego „winy” wobec Rzeszy Niemieckiej były owe obrazy, uwieczniające bohaterski czyn zbrojny powstańców wielkopolskich. Wszystkie 12 płócien zarekwirowano, a następnie zniszczono.

Wielkopolskie łączą Wielkopolskę – także historycznie.

Przyjazd I.J. Paderewskiego na Dworzec Letni w Poznaniu 26.12.1918 r. i przemowa w hotelu Bazar w nocy z 26 na 27.12.1918 r.

Swą polityczną działalność uwieńczył wchodząc 28.08.1917 r. w skład Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu oraz zostając jego przedstawicielem w Stanach Zjednoczonych. Istotną rolę odegrał także w przyjęciu 3 czerwca 1918 r. deklaracji, w której Wielka Brytania, Francja i Włochy uznawały powstanie zjednoczonej i wolnej Polski za warunek sprawiedliwego i trwałego pokoju w Europie. Po przyjeździe do Gdyni wyruszył koleją trasą Piła – Rogoźno – Oborniki – Poznań. Na kolejnych stacjach dochodziło do incydentów prowokowanych przez stronę niemiecką. Próbowano przekierować jego podróż do Warszawy, nadaremnie. Przyjazd I.J. Paderewskiego na Dworzec Letni w Poznaniu 26.12.1918 r., a potem płomienna przemowa do mieszkańców miasta z balkonu hotelu Bazar 26/27.12.1918r., stała się iskrą zapalną wybuchu Powstania Wielkopolskiego. W dniu 16.01.1919 r. mianowany został przez J. Piłsudskiego pierwszym Premierem nowopowstałego polskiego rządu i jednocześnie ministrem spraw zagranicznych oraz polskim delegatem na konferencję pokojową w Paryżu. Będąc sygnatariuszem podpisanego 28.06.1919r. Traktatu Wersalskiego wpłynął na wpisanie przez prezydenta USA Wilsona 13.punktu,który stanowił , iż konieczne jest powstanie niepodległej Polski w połączeniu z Wielkopolską.

Więcej szczegółów na temat przyjazdu Paderewskiego do Poznania można odnaleźć na stronie 27grudnia.pl

Zdobycie Ławicy w nocy z 5 na 6.01.1919 r.

Ławica była ostatnim bastionem oporu Niemców w wyzwolonym Poznaniu co wpłynęło na decyzję Dowództwa Głównego o wydaniu rozkazu zajęcia lotniska. W nocy z 5 na 6 stycznia 1919 roku w kierunku Ławicy wyruszył sformowany wcześniej oddział. W skład grupy powstańczej wchodziły trzy kompanie Służby Straży i Bezpieczeństwa, 50.osobowy oddział kawalerii, oddział Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego i służba sanitarna; powstańcy dysponowali dwiema armatami. Po kilkunastu minutach lotnisko zostało zdobyte, co skutkowało, iż od tej pory powstańcy mogli korzystać z pozostałych sprawnych samolotów i z sukcesem penetrować terytorium wroga.
Później, po włączeniu Armii Wielkopolskiej w struktury Wojska Polskiego siły powietrzne z Wielkopolski stanowiły ponad połowę stanu całości (953 samoloty) i niewątpliwie te przetransportowane przyczyniły się do ogólnego sukcesu na frontach podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921).
Osobą, którą pragnęliśmy wyeksponować był Stanisław Taczak. Przygotowywał On podwaliny dla Armii Wielkopolskiej i stał się jej pierwszym dowódcą. Major Taczak dzięki swym zdolnościom oraz doświadczeniu wyniesionemu ze służby w armii pruskiej wprowadził porządek organizacyjny w szeregach podległych sobie oddziałów. Oddziały powstańcze pozostawały pod jego dowództwem do 16.01.1919r., kiedy do Poznania z nakazu Józefa Piłsudskiego przybył oficer wyższy stopniem – Józef Dowbor-Muśnickiego. Stanisław Taczak w Armii Wielkopolskiej pracował w kwatermistrzostwie i był zastępcą szefa sztabu. Walczył później w wojnie polsko-bolszewickiej (1919-1921).
 

Przysięga Armii Wielkopolskiej w Poznaniu – 26.01.1919 r.

Walczący w czasie pierwszej wojny światowej w zaborze pruskim Polacy, występujący przeciwko regularnej armii niemieckiej w Wielkopolsce, nie posiadali jednolitej i zunifikowanej struktury wojskowej. Co prawda oddziały powstańcze uznawały zwierzchność Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, ówczesnej legalnej władzy państwowej w Polsce, ale przysięgę składały często w ramach przynależności lokalnych, wyzwalając okoliczne miejscowości.
Początkowo NRL popierała pokojowe przejęcie ziem zaboru pruskiego przez odradzające się państwo polskie, jednak powstańczy wybuch wymusił diametralną zmianę stanowiska i przejęcie kontroli cywilnej i wojskowej nad wyzwolonymi ziemiami. Jednocześnie jednym z palących problemów oddziałów powstańczych był brak wyższej kadry oficerskiej, gdyż Niemcy nie pozwalali w swej armii na awans Polakom, aby ci w późniejszym okresie nie występowali przeciwko okupantom.
Dlatego też, na polecenie Józefa Piłsudskiego 8.01.1919r., z Warszawy do Poznania przyjechał generał Józef Dowbor-Muśnicki, a Jego oficjalne przejęcie dowództwa od majora Taczaka nastąpiło 16.01 1919 r. W ciągu 2 tygodni zreorganizował on oddziały powstańcze, wprowadził żelazną dyscyplinę i przeforsował decyzję o poborze poszczególnych roczników; Armia Wielkopolska w szczytowym momencie liczyła blisko 110 tysięcy żołnierzy.
Rozkaz z 21.01.1919 r. ustalił treść roty przysięgi oraz ujednolicił umundurowanie. Pierwsze oddziały złożyły ślubowanie 26.01.1919 r. na placu Wolności w Poznaniu, dawnym placu Wilhelmowskim. Przysięgę Wojsk Wielkopolskich uznaje się zakończenie tworzenia polskich sił zbrojnych w zaborze pruskim. Od chwili przysięgi Wojska Wielkopolskie tworzyły regularną, jednolicie umundurowaną armię, następnie po kilku miesiącach włączenie Armii Wielkopolskiej w struktury Wojska Polskiego.